การบำรุงรักษาเชิงป้องกัน (PM) สำหรับมอเตอร์ไฟฟ้าและมอเตอร์เกียร์

การบำรุงรักษาเชิงป้องกัน (Preventive Maintenance: PM) สำหรับมอเตอร์ไฟฟ้าและมอเตอร์เกียร์เป็นสิ่งจำเป็นในโรงงานอุตสาหกรรม ช่วยลดโอกาสการหยุดทำงานกะทันหัน ยืดอายุการใช้งาน และเพิ่มความปลอดภัยของระบบขับเคลื่อน บทความนี้รวบรวมตารางงาน PM รายวัน–รายปี วิธีตรวจเช็ค เครื่องมือแนะนำ และแนวทางการบันทึกผล เพื่อให้ทีมช่างดำเนินการได้อย่างเป็นระบบและมีประสิทธิภาพ

1. ทำไมต้องมี PM สำหรับมอเตอร์ไฟฟ้าและมอเตอร์เกียร์?

• ลด downtime และความเสี่ยงการเสียหายฉับพลัน
• ยืดอายุแบริ่ง ขดลวด และเฟือง ลดค่าใช้จ่ายอะไหล่
• ป้องกันอุบัติเหตุจากมอเตอร์ร้อน/ลัดวงจร
• ทำให้การวิเคราะห์แนวโน้มปัญหา (trend) เป็นไปได้จากข้อมูลที่บันทึก

2. ตาราง PM แนะนำ

• รายวัน (ก่อนใช้งาน/ขณะทำงาน)
  • ฟังเสียงมอเตอร์/เกียร์ว่ามีเสียงผิดปกติหรือไม่
  • ตรวจกลิ่นไหม้หรือความร้อนผิดปกติ (สัมผัสภายนอก/IR thermometer)
  • สังเกตแรงดันและกระแสไฟให้เป็นค่าปกติ
• รายสัปดาห์
  • ทำความสะอาดพื้นผิว มอเตอร์ และช่องระบายอากาศ ปัดฝุ่นและคราบน้ำมัน
  • ตรวจสายไฟ ขั้วต่อ ไม่ให้หลวม หรือมีรอยไหม้
• รายเดือน
  • วัดกระแสไฟ (A) เปรียบเทียบกับค่าสเปค
  • ตรวจฉนวนสายไฟ (visual) และเช็กการสั่นสะเทือนเบื้องต้น
• ราย 3–6 เดือน
  • ตรวจสภาพแบริ่งและอัดจาระบีตามคู่มือผู้ผลิต
  • ตรวจวัดการสั่นสะเทือน (Vibration analysis) หากค่าผิดปกติให้หาสาเหตุ
  • ตรวจระดับน้ำมันเกียร์และสภาพน้ำมัน (สำหรับมอเตอร์เกียร์)
• รายปี
  • ทดสอบค่าความต้านทานฉนวน (Insulation Resistance Test — Megger)
  • ถอดตรวจภายในมอเตอร์และชุดเกียร์ ทำความสะอาดและเปลี่ยนชิ้นส่วนสึกหรอ
  • ตรวจสอบและเปลี่ยนแบริ่งหากพบการสึกหรอหรือเสียงผิดปกติ

3. การ PM มอเตอร์เกียร์โดยละเอียด

• รายวัน: ฟังเสียง ตรวจแรงสั่น และเช็กการรั่วน้ำมัน
• รายเดือน: ตรวจระดับน้ำมันเกียร์ ตรวจนอตยึด และตรวจซีล
• ราย 3–6 เดือน: เปลี่ยนน้ำมันเกียร์ตามสเปค ตรวจฟันเฟืองภายใน (ถ้าเปิดได้)
• รายปี: ถอดทำความสะอาดภายใน ตรวจแบริ่ง เฟือง และทดสอบประสิทธิภาพการทำงานร่วมกับมอเตอร์

4. เครื่องมือแนะนำสำหรับ PM

• Infrared thermometer / Thermal camera — ตรวจหาจุดร้อน
• Clamp meter / Multimeter — วัดกระแส แรงดัน และค่าต่างๆ
• Megohmmeter (Insulation tester) — ตรวจฉนวนขดลวด
• Vibration analyzer — ตรวจและวิเคราะห์สาเหตุการสั่นสะเทือน
• Oil analysis kit — ตรวจสภาพน้ำมันเกียร์
• เครื่องมือช่างพื้นฐาน: ไขควง ประแจ ไขควงวัดฉนวน ฟันเฟืองเช็ค

5. วิธีการบันทึกผล PM และการวิเคราะห์แนวโน้ม

• เก็บข้อมูลทุกครั้ง: วันที่ เวลา ชื่อผู้ตรวจ วัดค่าอุณหภูมิ A, กระแส (A), ค่า Megger, ค่า vibration (mm/s) และสภาพภายนอก/หมายเหตุ
• ใช้แบบฟอร์ม PM หรือ CMMS (Computerized Maintenance Management System) เพื่อบันทึกและแจ้งเตือนรอบถัดไป
• วิเคราะห์ trend: หากค่าอุณหภูมิ/กระแส/การสั่นเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ให้เตรียมแผนซ่อมก่อนเกิดความเสียหายใหญ่

6. เคล็ดลับปฏิบัติที่ควรทำ

• ปฏิบัติตามคู่มือผู้ผลิตทั้งอัตราการอัดจาระบีและชนิดน้ำมันเกียร์
• หลีกเลี่ยงการเติมจาระบีมากเกินไป (overgreasing) ซึ่งอาจทำให้แบริ่งร้อน
• ตรวจแนวเพลา (shaft alignment) ทุกครั้งหลังการติดตั้งหรือซ่อมใหญ่
• ตั้งค่า alarm และ protection (overload relay, temperature sensor) เพื่อป้องกันสูญเสียฉับพลัน

7. ความถี่ PM ที่แนะนำตามการใช้งาน

• ใช้งานปกติ (8–16 ชม./วัน): PM ทุก 3–6 เดือน และตรวจรายเดือน/สัปดาห์ตามตารางข้างต้น
• ใช้งานหนัก/24 ชม. ต่อวัน: PM ทุกเดือน และตรวจสภาพรายสัปดาห์
• งานสำคัญที่ความแม่นยำสูง: เพิ่มการตรวจวัด vibration/temperature แบบออนไลน์ (continuous monitoring)

8. ผลลัพธ์ที่คาดหวังจากการทำ PM อย่างสม่ำเสมอ

• ลด downtime และค่าใช้จ่ายซ่อมฉุกเฉิน
• ยืดอายุการใช้งานมอเตอร์และเกียร์ ลดการเปลี่ยนชิ้นส่วนบ่อยครั้ง
• เพิ่มความปลอดภัยและความน่าเชื่อถือของสายการผลิต
• ลดการใช้พลังงานจากมอเตอร์ที่ทำงานผิดปกติ

สรุป
การทำ PM สำหรับมอเตอร์ไฟฟ้าและมอเตอร์เกียร์ ตามรอบเวลาอย่างเป็นระบบเป็นการลงทุนที่คุ้มค่า ทั้งในแง่การลดค่าใช้จ่ายระยะยาวและการเพิ่มความเสถียรของการผลิต ใช้เช็คลิสต์ ตารางการตรวจ และเครื่องมือวัดที่เหมาะสม รวมทั้งบันทึกข้อมูลเพื่อวิเคราะห์แนวโน้มการเสื่อมสภาพ